Kazimir Malevich
Kazimir Malevich en de Russische avant-garde
Stedelijk Museum Amsterdam
Zelfportret Kazimir Malevich, 1909/1910
Op 1 december 2012 startte de grote tentoonstelling over de Rus El Lissitzky in het Van Abbe Museum te Eindhoven. Enkele weken eerder opende in het nieuwe Drents Museum te Assen 'De Sowjet Mythe. Socialistisch realisme 1932 – 1960'. Eveneens een omvangrijke presentatie.
En nu in het Stedelijk Museum Amsterdam: 'Kazemir Malevich en de Russische avant-garde'.
Malevich, Kiev 1878 - Leningrad 1935.
Al met al veel aandacht voor Russische kunst uit de eerste helft van de twintigste eeuw. Van (Sowjet)realisme tot avant-garde. Begrijpelijke aandacht voor een turbulente politieke en culturele periode in de Russische geschiedenis.
Zelfportret
In 13 zalen van het Stedelijk zijn 300 werken van Malevich te zien: van kleine potloodtekeningen tot betrekkelijk grote olieverfschilderijen.
Als ik de tentoonstelling bezoek is de belangstelling groot. Rijen voor de buitendeuren en voor kassa's en kaartjesautomaat. Dat zal een groot deel van de dag zo blijven. Binnen valt de drukte wel mee. Er is zoveel te zien.
Malevich ontwikkelt zich uiteindelijk tot een zuiver abstract schilder. Geen verwijzing meer naar de werkelijkheid. 'Objectloos', zoals hij zelf zegt.
Zijn schildersloopbaan begint echter heel anders. Hij past binnen gangbare stromingen van die tijd: impressionisme, fauvisme en symbolisme.
De Maaier 1912
Na 1910 toont hij een primitivistische schildertrant met kleurrijke, robuuste, vereenvoudigde figuren. Gevolgd door een kubistische periode die een vooraankondiging lijken van zijn 'suprematistische' schilderijen.
Supremus no 38, 1915/1916
Suprematistisch no 38, 1915/1916
Vanaf 1915 schilderijen zonder binding met de werkelijkheid. Geen herkenbare beelden meer. Toch een keer de titel: 'Zelfportret in twee dimensies'. Meestal titels met 'compositie' en 'suprematistisch'. Hier geldt de 'suprematie' van vorm, kleur en oppervlak. Zwarte en kleurige blokken, cirkels, driehoeken, lijnen, balken die soms lijken te zweven in een onmetelijke ruimte. Of krachtige composities met een vette +, of een rechthoek en cirkel. Zwart op witte achtergrond. De toets van de kwast is van dichtbij zichtbaar. Van het oppervlak is werk gemaakt.
In het Stedelijk zijn groepen van suprematistische schilderijen verspreid gehangen op grote staande wanden, naar een voorbeeld uit Malevich' tijd.
Wit suprematistisch kruis, 1920
Als een schilderkunstig eindpunt maakt Malevich schilderijen in één kleur, zoals de 'Suprematistische compositie: wit op wit' uit 1918 en 'Wit suprematistisch kruis' uit 1920.
Architekton Zeta, ca. 1920
Eveneens wit zijn de architectonische ontwerpen ('Planits') van Malevich. Niet bedoeld als schetsen van gebouwen, maar als zuivere vormen, zonder relatie met de werkelijkheid.
Een indrukwekkende tentoonstelling waarin ook 200 werken van tijdgenoten te zien zijn.
......................................................................
Na Malevich nog even naar tijdgenoten elders in het gebouw.
Wassily Kandinsky, Improvisatie 33
Wassily Kandinsky (Moskou 1866 - Neuilly-sur-Seine 1944) vertrekt al in 1896 naar München. Keert in 1917 terug naar Rusland. Na de Eerste Wereldoorlog opnieuw naar Duitsland. Ook hij maakt uiteindelijk kleurige abstracte doeken. In Duitsland.
Bart van der Leck, Compositie 1918-1920
Bart van der Leck (Utrecht 1876 - Blaricum 1958) krijgt een opleiding als glasschilder. Evenals Malevich en Kandinsky abstraheert hij zijn onderwerpen steeds verder. In veel van zijn composities is echter nog wel een relatie met de werkelijkheid. Is dat ook zo bij 'Compositie 1918-1920'?
Karel Appel, 1956
Dan naar de uitgang. Langs de wandschildering van Karel Appel in het voormalige restaurant. De muur met twee deuropeningen lijkt ook na de verbouwing weinig veranderd. De zaal is groter. Ooit genoot je aan een tafeltje van het zicht op de Appel en van koffie en heerlijke appeltaart. Achter je was de bibliotheek.
.JPG)
In de voormalige buitenmuur is het kleurige 'glasraam' te zien behorend bij Appels' wandschildering.