Anne -Oane- de Vries

Bulgarije 2014

Voormalig gebouw Communistische partij

Sofia

Bulgarije, Sofia, februari 2014. We wandelen langs het voormalige partijgebouw van de communische partij. In 1972 waren we hier ook. Van de Boulevard Tsaar Osvoboditel omhoog naar de Nevski Kathedraal. Ook nu kraampjes bij de kerk. Iconen, tweedehands sieraden, oude fototoestellen, vulpennen, houten stempels, nazispullen.

Nevski kathedraal

Aan de buitenkant glimt de kerk aan alle kanten. Gouden koepels, heldere groene kleuren. Binnen is het donker. Rokerig vanwege de vele brandende kaarsjes. Bijna geen muur zonder afbeeldingen van heiligen: Johannes, Petrus, Anna en vele anderen. De cyrillische letters zijn moeilijk te onderscheiden. De iconostase (wand met veel iconen) is indrukwekkend. Beter verlicht dan de muren.

Fotograferen is verboden. Er lopen steeds geestelijken rond.

Synagoge Sofia

Eerder op de dag bezochten we de synagoge van Sofia. Dichtbij het marktgebouw. Gebouwd begin twintigste eeuw. De voorgevel in Moorse stijl. Zware betonnen plantenbakken ervoor. Aan de zijkant twee stevige ijzeren toegangshekken.

Een bord geeft aan dat het gebouw open is. Een bewaker bevestigt het. De rugzak moet afgegeven worden of doorzocht. Fotograferen mag. Vanaf een pleintje komen we in de voorhal.

Door glazen deuren is de ruimte voor de eredienst goed te zien, met het altaar op de achtergrond. Binnen vallen de helder gekleurde pilaren, bogen en plafonds op. Opvallend veel licht komt binnen door de ramen.

Ook de mozaïekvloer in Moorse Stijl. Genummerde bankenrijen met houtsnijwerk. Een enorme hangende kandelaar in het midden. Een paar andere bezoekers lopen zwijgend rond. We fluisteren. Geen bewakers hier.

Rodopi gebergte

Van Sofia naar Smolyan in het zuidelijke deel van de Rodopi bergen. Een lang weekend voor Bulgaren. Op 3 maart herdenken ze de bevrijding van de Turkse overheersing.

Het dorpje Shiroka Luka, met zijn prachtige authentieke huizen, is voor ons bekend terrein. Het ligt in een erg smalle vallei langs de rivier. Een paar boogbruggen uit de Romeinse tijd.

Iedere zomer wordt in het naburige bergdorpje Gela een doedelzakfestival georganiseerd. Auto's en bussen doen dan alle moeite om via een uiterst smal landweggetje het feestterrein te bereiken. De rook van varkens en kippen aan het spit is al op afstand te zien. Een lint van kraampjes met kleurige waar. De muziek wordt steeds luider bij nadering van het podium.

Nu, 2 maart 2014, vindt in Shiroka Luka het tweejaarlijkse Koukeri festival plaats. Vreemde wezens, vaak gekleed in dierenhuiden, dragen zelfgemaakte maskers, met opgezette schapen-, geiten- en zelfs konijnenkoppen erin verwerkt. Afschrikwekkend, bedoeld om slechte geesten te verdrijven.

De riemen van de wezens zijn rijk behangen met rijen koeienbellen in allerlei soorten en maten. Bij iedere stap maken die een indrukwekkend ritmisch geluid.

Op het eerste gezicht lijkt het op een combinatie van carnaval, theater en religieus ritueel.

Begin maart vinden, verspreid over Bulgarije, verschillende Koukeri festivals plaats. Van Bulgaren horen we dat ze hier en daar ook rond de jaarwisseling te zien zijn en in sommige steden in januari.

De Koukeri rituelen zijn al eeuwen oud. Ze zijn terug te voeren op de Thracische periode in Bulgarije van vóór de Romeinse tijd.

Men danst als in een trance, klapt, roept onder begeleiding van fluit- en doedelzakmuziek, of ritmisch getrommel. Rook stijgt op en via luidsprekers klinken keiharde aankondigingen. Een houten ploeg als attribuut doet zogenaamd zijn werk in de denkbeeldige aarde. Stro en zaad wordt uitgestrooid over straat. Verwijzingen naar de komende lente.

Na de het dansen door de Koukeri groepen is het de beurt aan de toeschouwers. Een ensemble start aanstekelijk ritmische en melodieuze muziek. In een een steeds grotere wordende kring danst men hand in hand. Zelfs regen houdt hen niet tegen.

Musea Smolyan

In Smolyan staan het Historisch museum en de Kunst Galerij tegenover elkaar op een heuvel, naast het stadhuis. Alle gebouwen in de strak socialistische stijl van voor 1989.

Als we met Bulgaarse vrienden het Historisch museum binnengaan doet een in winterjas geklede medewerkster de lichten aan in de meeste zalen. Sommige lichten doen het niet. Het is er vrijwel onverwarmd. Binnen is alles heel overzichtelijk tentoongesteld. Vaak met Engelse vertaling. Van de prehistorie in de Rodopi bergen, via de Thraciërs en Romeinen tot en met de Twintigste eeuw: klederdrachten, gebruiksvoorwerpen, vloerkleden en architectuur. Er is heel veel te zien.

De architectuur van de Rodopi regio is heel bijzonder. Van veel oude huizen zijn de muren opgebouwd met keien, al of niet bestreken met leem of cement. Opvallende uitbouwsels op de eerste en hogere verdiepingen veronderstellen ruime kamers. Houten balkons, ballustrades en daken. Grote platte stenen op de daken. Uit de openingen van hoge rechthoekige schoorstenen kringelt rook. De huizen staan vaak dicht bij elkaar tegen hellingen, verbonden door steile keiweggetjes.

In een bovenzaal van het Historisch Museum onder andere de de presentatie van Kukeri attributen. Helaas niet zo goed verlicht.

Tegen sluitingstijd verlaten we het gebouw. Achter de glazen ingang van de Kunst Galerij, tegenover het Historisch Museum, ijsbeert een medewerker met muts over de oren (kaartverkoper, kunstenaar en suppoost in één?). Hij nodigt ons uit binnen te komen. We mogen de schilderijen buiten openingstijden bekijken. De TL verrlichting gaat aan. De buizen maken een irritant sonoor geluid. Op iedere verdieping is het anders.

Een museum met een achttal grote zalen vol schilderijen, vaak dicht op elkaar gehangen. Vooral van twintigste eeuwse Bulgaarse schilders. Verrassende resultaten.

Alexander Petrov 1916 - 1983

Vladimir Maistora 1882 - 1960

Expressionistisch, symbolistisch, sociaal realistisch en meer. Eén zaal met alleen buitenlanders. Geduldig wacht de man met muts tot we het na bijna drie kwartier genoeg vinden. We danken hem hartelijk. Hij mompelt iets in het Bulgaars.

Klooster Kremikoftsi

Op de terugweg naar Sofia maken we een uitstapje naar het oude centrum van Plovdiv. Karakteristieke oude huizen en Romeinse overblijfselen, zoals een amfitheater en arena.

Romeins amfitheater Plovdiv

De stad probeert culturele hoofdstad van Europa te worden in 2019, na Leeuwarden.

In en rond Sofia staan veel kerken en kloosters. Bijzonder, na 500 jaar Turkse overheersing.

Ongeveer 25 km ten noordoosten van de stad, bij het plaatsje Kremikoftsi, staat het Sint George klooster. Prachtig gelegen tegen berghellingen.

In 1493 stichtte de edelman Radivoy de kloosterkerk die hij met fresco's liet versieren. Sommige zijn verloren gegaan, maar de meeste zijn nog in volle glorie te bewonderen.

De enige non van het klooster komt met de enorme sleutel. Ze doet de verlichting aan vertelt in het Bulgaars over het kerkje en de fresco's. De schilderingen zijn prachtig. De kleuren verbazingwekkend helder. Zelden zulke gave fresco's in Bulgarije gezien.

Radivoy en familie zijn in de narthex afgebeeld, evenals Sint George die allerlei martelingen ondergaat. Zelf doodt hij, zittend te paard, een zwarte draak. Verder allerlei bijzonder herkenbare bijbelse taferelen: Maria die de aanwezigen zegent, het Jezuskind ter hoogte van haar hart; het laatste avondmaal; de afzonderlijke apostelen en ga zo maar door. De iconostase is verdwenen. De gaten in de muur tonen nog de bevestingsplekken.

Fotograferen is binnen niet toegestaan. Op internet zijn echter eenvoudig afbeeldingen te vinden.

Naast de oude kerk een aantal leefruimtes. Bij de ingang van het terrein is een nieuw gebouwtje neergezet. Met kamers voor verhuur? Een wat grotere kerk uit begin twintigste staat ook op het terrein. De non opent ook die kerk voor ons.

Vanaf de rand van het kloostercomplex hebben we een mooi uitzicht op Sofia en het dorpje Kremikoftsi op de voorgrond. Tegelijkertijd zicht op rommelige fabrieksterreinen.

Klooster Zemen

Zemen ligt ten zuidoosten van Sofia, niet ver van de Servische grens. Het heeft een klooster dat we bereiken via een bergweggetje. Het complex lijkt uitgestorven, maar de deur staat open. We moeten een kaartje kopen staat op een papier. Niemand te zien. Door de poort valt meteen het oude vierkante kerkje uit de 11de eeuw op met een cilindertorentje.

Op het terrein staan behalve het kerkje, woonruimtes en een klokketoren. Een waterstroompje wordt over de binnenplaats geleid. Het geheel ommuurd.

We hebben al enige tijd rondgelopen als een man en vrouw uit een woonruimte tevoorschijn komen.

We moeten ook betalen voor fotograferen in het kerkje: €2,50 voor maximaal 5 foto's. Voor Bulgaarse begrippen erg duur. De man opent de deur van het kerkje van St. Ivan de theoloog. Hij zal daarna voor de deur heen en weer blijven lopen. We kunnen daarom zoveel foto's maken als we willen.

Fresco's uit de 14e eeuw, gemaakt voor de edelman Konstantin Deyan. Ook hier heldere, kleurige voorstellingen, evenals in Kremikoftsi. Er missen wel veel stukken. Het kerkje moet binnen ooit vrijwel geheel bedekt zijn geweest met schilderingen.